Tại sao, Khi nào và làm thế nào để thử nghiệm Covid-19 tại nhà?

LGT: Sự cần thiết để biết chính xác mình có bị lây nhiễm Covid-19 hay không để có thể yên tâm khi sống chung với thân nhân trong nhà hoặc trước khi tham dự một sự kiện tụ tập đông người trong gia đình hay ngoài xã hội – ngày càng trở thành một nhu cầu thiết yếu cho sức khỏe cá nhân và cộng đồng. Vì thế, bài viết sau đây như là một sự tổng hợp những thông tin căn bản nhất chung quanh vấn đề thử nghiệm Covid-19 tại nhà, như làm thế nào để cho đúng cách, đúng lúc và đúng chỗ. Mời bạn đọc theo dõi sau đây. BBT/TĐ

  Khi chúng ta đã sống với Covid-19 gần đủ 2 năm ròng, những thử nghiệm chính xác và nhanh chóng đối với Covid-19 vẫn còn là một vấn đề ưu tiên khẩn cấp nhất.

 Thực ra, khi những nhà trường đã mở cửa lại, các cơ sở thương mại đã khôi phục sự hoạt động và người dân đã trở lại làm việc, thì sự thử nghiệm nhanh chóng có thể là chiếc chìa khóa để ngăn chận Delta hay bất cứ loại biến thể mới nào của vi khuẩn SARS-CoV-2 có thể châm ngòi nổ cho những trận dịch lớn hơn nữa.

  Nên vấn đề còn lại chỉ là: sự thử nghiệm phải được dùng thế nào cho đúng cách, đúng lúc và đúng chỗ.

  Với nhiều cơ hội hơn cho người dân tụ tập và giao tiếp với nhau nơi công cộng là thêm nhiều cơ hội tốt để con virus nầy lây nhiễm, nên đây là lúc cần thiết nhất để biết ai là người đã nhiễm khuẩn và đang tiềm ẩn nguy cơ lây cho người khác – và ai là người không mang theo những nguy cơ đó!

  Nhưng điều đó cũng không có nghĩa là sự thử nghiệm – đặc biệt là làm một cách nhanh chóng tại nhà với những thiết bị có bán sẵn hiện nay tại các nhà thuốc tây và các cửa hàng bán lẻ – sẽ là câu trả lời chính xác ngay để biết ai có virus Covid-19 và ai không (ai negative và ai positive). Sự nhận thức đúng khi nào dùng những thử nghiệm đó và làm thế nào để diễn giải những kết quả thử nghiệm một cách chính xác – đó mới là quan trọng nhất, theo các chuyên viên y học. Và điều đó có nghĩa là phải hiểu những gì sự thử nghiệm có thể và không thể thực hiện được.

*Những sự khác nhau giữa thử nghiệm Covid-19 tại nhà, tại bệnh viện, và tại văn phòng bác sĩ hay tại một phòng thí nghiệm?

Những loại thiết bị thử nghiệm được cho phép dùng tại nhà bởi cơ quan FDA được gọi là “Antigen tests”, có nghĩa là loại nầy chỉ có thể thu nhặt, phát giác được những gì mà con virus đó tạo ra, hay để dấu vết lại, như đạm tố vi khuẩn (viral protein) chẳng hạn, … – chứ không phải là một loại nhiễm thể thực sự (the virus’s  actual genetic material) của con virus đó. Vì thế, một thử nghiệm “Antigen” cho thấy dương tính tức đã phát giác được những gì mà con coronavirus đã hoặc đang để lại, tương tự như khi tìm thấy được lông hay tóc của người hay vật, tức có thể biết được nơi mà người hay vật ấy đã hoặc đang hiện diện.

 Loại thứ hai được gọi là “Polymerase chain reaction”, viết tắt là PCR – là loại mà các cơ sở chăm sóc y tế hay các phòng thử nghiệm (labs) thường dùng. Loại nầy nhận dạng và thu về được mẫu nhiễm thể của con virus. Loại nầy tinh vi hơn nhiều, có thể phát giác được bất cứ âm lượng nhỏ nhất của các nhiễm thể nầy và khuếch đại lên – trong khi loại thử nghiệm “Antigen” phải cần một số lượng “viral protein” thật đáng kể mới báo động được tình trạng “positive”.

  Sự khác biệt đó cũng đưa tới một ích lợi lớn trong vấn đề cho ta biết: khi nào và những loại thử nghiệm nào là giúp ích nhiều nhất.

  PCR thử nghiệm có thể phát giác những con virus cũ, không còn hoạt động trong nhiều tuần lễ và ngay cả nhiều tháng, sau khi lây nhiễm – theo Bác sĩ Michael Mina, Giáo sư Phụ giảng môn Dịch Tể học tại Harvard T.H. Chan School of Public Health. Đó là lý do tại sao mà cơ quan CDC đề nghị rằng nếu bạn đã có một thử nghiệm loại PCR dương tính với Covid-19, thì nên đợi thêm nhiều tuần lễ trước khi làm một thử nghiệm khác để bảo đảm cái test PCR sau nầy không còn nhận dạng sự nhiễm dịch từ đợt trước đó nữa.

  Loại PCR có thể chính xác nhiều hơn, nhưng bởi vì loại “antigen” đòi hỏi phải có số lượng virus cao hơn mới cho ra được kết quả dương tính, nên những thử nghiệm loại “antigen” nầy giúp dễ nhận dạng những người bị nhiễm dịch nặng và mang theo trên người một khối lượng virus đáng kể để có thể lây lan và nhiễm sang người khác một cách dễ dàng.

  Đó là lý do tại sao B.S. Mina đã từng rất tích cực kêu gọi về nhu cầu cần phải gia tăng sản xuất các thiết bị thử nghiệm tại nhà (At-home Tests) và tạo điều kiện tiếp cận dễ dàng cho mọi người đến với các thiết bị nầy.

Làm được như thế, nhiều người hơn sẽ có thể cảm thấy an tâm về tình trạng Covid-19 của họ những lúc cần thiết phải biết nhất, như: trước khi họ đi đến trường, trước khi họ đi vào nhà hàng, đến chỗ làm việc hoặc xem thi đấu thể thao, hay trước khi dự những cuộc nhóm họp với bạn bè, bà con.

  Đối với những tình trạng nầy, một kết quả ngay lúc đó là đáng tin cậy hơn và an tâm hơn nhiều so với một kết quả do loại thử nghiệm PCR thực hiện từ nhiều ngày trước đó.

“Nếu bạn muốn giữ cho cơ sở thương mại hoạt động bình thường hoặc có thể tổ chức một tiệc ăn tối an toàn tại nhà, thì đừng nên yêu cầu mọi người đi lấy thử nghiệm PCR 2 ngày trước đó. Mà hãy đề nghị họ dùng một thử nghiệm nhanh chóng trong 2 giờ đồng hồ trước khi tới. Nếu bạn làm một thử nghiệm nhanh (rapid test) trong vòng 2 giờ trước khi đến nhà một người nào mà có kết quả “negative”, điều đó có thể cho thấy bạn gần như chắc chắn không bị nhiễm dịch và không thể lây truyền cho người khác. Đó là một cách hữu hiệu nhất để giữ cho bữa ăn tối, buổi hòa nhạc, chỗ làm và nhà trường… được an toàn.  Nó sẽ không giữ được an toàn 100%, nhưng nó sẽ gần như 100% hiệu quả trong việc chận đứng những nghi can mang theo trong người một đống coronavirus có thể xâm nhập cuộc tụ tập để làm lây bệnh lan tràn cho những người khác,”theo B.S. Mina.

*Có phải 1 thử nghiệm tại nhà cũng đáng tin cậy như một thử nghiệm PCR?

   Loại thử nghiệm đạt tiêu chuẩn cao để tìm ra Covid-19 chính là loại PCR mà các phòng Labs thường thực hiện.

    Nhưng các thử nghiệm loại “Antigen” lại có thể được tin tưởng 80-90% trong việc phát giác sự hiện diện của đạm tố SARS-CoV-2 trong cơ thể – một dấu hiệu rõ nhất cho thấy một người đã chắc chắn bị nhiễm dịch.

  Những thử nghiệm loại “antigen” nầy cũng tốt đặc biệt ở chổ nhận định được khi nào một người bị nhiễm dịch mang nhiều vi khuẫn nhất và dễ lây truyền sang người khác nhất.

  *Các loại thử nghiệm tại nhà có cần toa bác sĩ không?

  Hiện có nhiều loại thử nghiệm tại nhà bán qua quầy hàng không cần phải đòi hỏi có toa bác sĩ mới mua được (available over-the-counter), bao gồm các loại sản xuất bởi Abbott, Becton Dickinson, Ellume, OraSure và Quidel.

  Nói chung, mỗi hộp thử nghiệm như vậy gồm có 2 bộ thử nghiệm, vì thế người sử dụng có thể thử lại một lần nữa cách 1 hay 2 ngày sau để minh chứng các kết quả.

  Cơ quan FDA cũng vừa cho phép sử dụng một loại thử nghiệm Covid-19 tại nhà mới, do công ty Acon Laboratories sản xuất.  

*Những loại thử nghiệm tại nhà được dùng như thế nào?

  Những dụng cụ thử nghiệm nầy được bán tại các nhà thuốc tây và các cửa hàng bán lẻ như Walmart và những cửa tiệm tạp phẩm, có thể chia ra làm nhóm: những dụng cụ lấy mẫu tại nhà, và những dụng cụ thử nghiệm tại nhà.

Dụng cụ lấy mẫu tại nhà giúp người ta có thể lấy mẫu nước miếng hay chất nhờn bên trong hốc mũi tại nhà nhưng sau đó phải gửi những mẫu nầy đến một phòng lab để lấy kết quả.

  Trong khi đó, những dụng cụ thử nghiệm tại nhà cho phép bạn dùng que nhỏ quẹt lấy chất nhờn trong mũi rồi bôi lên một miếng giấy cứng kèm theo, sau đó thêm vào một loại hóa chất cũng được cung cấp trong bộ dụng cụ nầy. Kết quả cũng như cách thử thai nghén, sẽ xuất hiện chỉ trong vài phút sau. Một số loại dụng cụ thử nghiệm nầy còn có đi cùng với một số phone để gọi một nhân viên y tế làm việc từ xa (a telehealth professional) và người đó có thể quan sát bạn thực hiện thử nghiệm ra sao và rồi cấp một giấy chứng nhận kết quả qua máy điện tử cho bạn, nếu như đó là điều mà chủ nhân của bạn hay những cơ quan tổ chức khác yêu cầu phải cung cấp cho họ.

  Những loại thử nghiệm tại nhà được gọi là DIY (Do It Youself) tức “tự mình làm lấy” hoàn toàn từ đầu đến cuối thì không cung cấp được những giấy chứng nhận như vậy.

(Bình Nguyên/Trống Đồng News TH)